اخبار
از لری تا لکی: میراث ماندگار حمید ایزدپناه در ثبت هویت و هنر ملت لر
حمید ایزدپناه: الگویی از پژوهش، هنر و مدیریت فرهنگی ، گردآورنده و نویسنده: بهنیا رجب‌زاده
حمید ایزدپناه از معدود چهره‌هایی است که می‌توان او را هم‌زمان پژوهشگر، هنرمند و مدیر فرهنگی دانست؛ شخصیتی که زندگی و آثارش نشان می‌دهد چگونه عشق به فرهنگ و پشتکار فردی می‌تواند به الگویی برای توسعه پایدار فرهنگی تبدیل شود.
او در ۲۶ آبان ۱۳۱۱ در خرم‌آباد به دنیا آمد و با وجود از دست دادن پدر در کودکی و دشواری‌های معیشتی، مسیر تحصیل و پژوهش را رها نکرد.
استاد ایزدپناه از همان ابتدا استقلال فکری و روحیه انتقادی را در خود پرورش داد؛ ویژگی‌هایی که بعدها در روش علمی او در ثبت میراث فرهنگی و نگاه انسان‌گرایانه‌اش آشکار شد.
نخستین اثر علمی او، «فرهنگ لری» (۱۳۴۵) بود؛ کتابی که نه تنها مجموعه‌ای از لغات را گردآوری کرد، بلکه نقطه عطفی در ثبت میراث شفاهی ملت لر به شمار می‌آمد.
او زبان را فقط وسیله‌ای برای ارتباط نمی‌دانست، بلکه آن را حامل تاریخ و هویت می‌دید و می‌کوشید با ثبت واژه‌ها، جریان تحول زبان و ارتباط آن با زندگی اجتماعی مردم را آشکار سازد.
این اثر ملت لر را وارد جریان مطالعات ایران‌شناسی کرد و نشان داد که زبان‌های هر منطقه می‌توانند موضوعی جدی برای پژوهش علمی باشند.
معرفی استاد حمید ایزدپناه ، از واژه تا نغمه
در زمینه موسیقی نیز، استاد ایزدپناه همان رویکرد پژوهش‌محور و نظام‌مند را دنبال کرد.
او از اوایل دهه ۴۰ با دقت، آهنگ‌ها و ترانه‌های ملت لر را گردآوری و نت‌نویسی کرد.
هر ریتم و ملودی برای او نشان‌دهنده آیین‌ها، روابط خانوادگی، باورهای مذهبی و تاریخ جمعی مردم بود.
این نگاه او را در ردیف نخستین اتنوموزیکولوگ‌های ایران قرار داد و آثارش مرجعی ارزشمند برای پژوهش‌های بعدی شد.
استاد ایزدپناه توانست میراث فرهنگی ملت لر را از سطح فردی و شفاهی به سطح نهادی ارتقا دهد. با تأسیس آموزشگاه‌های موسیقی و تشکیل گروه‌های محلی، موسیقی ملت لر را وارد جریان آموزشی و حرفه‌ای کرد و نسل جدیدی از هنرجویان را تربیت نمود.
همچنین، او در مدیریت فرهنگی با مرمت قلعه فلک‌الافلاک و تأسیس موزه شاپورخواست در سال ۱۳۵۶، الگویی از مدیریت جامع فرهنگی ارائه داد که در آن ثبت میراث ملموس و ناملموس در کنار هم قرار می‌گرفت.
ویژگی بارز دیگری که ایزدپناه را از دیگران متمایز می‌کرد، نگاه انسان‌گرایانه و تابوشکن او بود.
او هنر و موسیقی را نه فقط فعالیتی زیباشناسانه، بلکه عرصه‌ای برای تحقق برابری و احترام انسانی می‌دانست. این نگرش ریشه در آموزه‌های اخلاقی و انسانی داشت و سبب شد هنر در اندیشه او پیوندی ناگسستنی با کرامت انسان پیدا کند.
آثار ایزدپناه در حوزه‌های زبان، موسیقی، تاریخ و مردم‌شناسی، همواره با نگاه میان‌رشته‌ای و جامع نگاشته شده‌اند: «فرهنگ لری»، «فرهنگ لکی»، «لرستان در گذرگاه زمان و تاریخ»، «شاعران در اندوه ایران » و «آثار باستانی و تاریخی لرستان» و… نمونه‌هایی از تلاش‌های او در تلفیق تاریخ، زبان و مردم‌شناسی هستند.
انتشار کتاب «فرهنگ لکی» نه تنها یک گردآوری ساده نبود، بلکه نخستین تلاش های کتبی برای زبان لکی به حساب می آید.
او همچنین بیش از چندین سال را در پاریس زندگی کرد و فرهنگ و موسیقی ملت لر را به جامعه علمی اروپا معرفی نمود، و ارتباطات فرهنگی میان ایران و جهان را تقویت کرد.
اگر بخواهیم جایگاه او را با سایر چهره‌های فرهنگی ایران مقایسه کنیم، می‌توان او را با علی‌اکبر دهخدا در ثبت واژه‌ها و صادق هدایت در گردآوری فولکلور مقایسه کرد.
حمید ایزدپناه : احیاگر میراث جاودان لرستان
همچنین، در سطح جهانی می‌توان او را هم‌سنگ پژوهشگرانی مانند بلا بارتوک و آلن لومکس دانست، کسانی که موسیقی بومی ملت خود را ثبت و به ادبیات علمی جهان افزودند.
میراث ایزدپناه را می‌توان در سه اصل خلاصه کرد:
۱. ثبت علمی و نظام‌مند میراث فرهنگی.
۲. تبدیل این میراث به نهادهای آموزشی و فرهنگی.
۳. پاسداشت کرامت انسانی و اخلاق هنری.
آثار و زندگی او نشان می‌دهد که فرهنگ ملت لر می‌تواند هم سرچشمه هویت ملی باشد و هم قابلیت معرفی در سطح جهانی را داشته باشد.
استاد حمید ایزدپناه ثابت کرد که پژوهش علمی، عمل فرهنگی و مدیریت هنری می‌توانند در کنار هم، توسعه‌ای پایدار و انسانی ایجاد کنند و الگویی کم‌نظیر برای ایران معاصر ارائه دهند.
گردآورنده و نویسنده متن : بهنیا رجب زاده
